Podział majątku wspólnego

Podział majątku wspólnego

Podział majątku wspólnego (po ustaniu wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej).

 Ustanie wspólności ustawowej niezależnie od przyczyn aktualizuje potrzebę podziału majątku wspólnego, którego celem jest zakończenie więzi majątkowych łączących małżonków. Podział majątku wspólnego może być przeprowadzony na podstawie umowy pomiędzy małżonkami, na mocy postanowienia sądu, w postępowaniu o rozwód, separację oraz o unieważnienie małżeństwa jak też w postepowaniu o dział spadku.

Dokonany przez małżonków wybór formy podziału majątku ma wpływ na jego zakres.

 –umowny podział majątku wspólnego zawarty w np. w formie aktu notarialnego może ograniczyć się do części majątku – bez utraty możliwości zawarcia w późniejszym czasie umowy uzupełniającej co do pozostałych składników majątku wspólnego.

Sądowy podział majątku wspólnego zmierza do definitywnego zniesienia wspólności majątkowej i tylko wyjątkowo może ograniczyć się do jego części.

Przedmiotem podziału są jedynie aktywa czyli tzw. czysta masa majątkowa. Nie są nim zaś objęte długi za wyjątkiem sytuacji gdy dług zaciągnięty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej został zużyty na majątek wspólny i spłacony w okresie pomiędzy ustanie wspólności majątkowej a podziałem majątku wspólnego. Tak spłacona wierzytelność przestaje być długiem i przekształca się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka , który dokonał zapłaty.

Nie ma przeszkód zatem aby małżonkowie dokonując umownego podziału majątku, określili w umowie, kto za jaki dług odpowiada. Porozumienie takie nie wpływa na ich zakres odpowiedzialności wobec wierzycieli. Są one skuteczne jedynie w stosunkach wewnętrznych pomiędzy małżonkami. Zgodnie z art. 45§1 KRO małżonkowie dokonują przy podziale rozliczeń wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek odrębny i odwrotnie.

Sposoby podziału: Według przepisów o zniesieniu współwłasności ( art. 210 i następne KC)  które mają zastosowanie przy  podziale majątku wspólnego może on nastąpić przez:

• podział w naturze polegający na wydzieleniu poszczególnym małżonkom , stosownie do przysługujących im udziałów określonych składników . Różnica w wartości może być wyrównana dopłatami.
• przyznanie na wyłączną własność określonych przedmiotów z obowiązkiem spłaty drugiego małżonka.
• podział cywilny polegający na sprzedaży określonych przedmiotów i podziale sumy pieniężnej.
• podział przez ustanowienie odrębnej własności lokali samodzielnego lokalu mieszkalnego.

Umowa o podział majątku wspólnego może być zawarta w dowolnej formie, zaś konieczność zachowania formy szczególnej może być wymagana z uwagi na przedmiot podziału np. w przypadku  nieruchomości ,gdzie wymagana jest forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Małżonkowie nie mogą określić w umowie wielkości przysługujących im udziałów w sposób inny niż wynika to z ustawy lub umowy majątkowej, albowiem byłoby to sprzeczne z obowiązującym prawem i obarczone sankcją nieważności umowy.  Jeden z małżonków może natomiast darować drugiemu swoje udziały w określonych przedmiotach majątkowych.

Nie jest wykluczone przyznanie przedmiotu na współwłasność małżonkom ( byłym małżonkom) w określonych ( nierównych) częściach ułamkowych – art. 1044 KC. albo nieobjęcie konkretnego przedmiotu podziałem (art. 1038§1 KC) i pozostawienie go we współwłasności.

Podział majątku wspólnego może nastąpić dopiero po ustaniu wspólności majątkowej. Oznacza to, że jednym aktem notarialnym można objąć najpierw umowę wyłączającą wspólność majątkową małżeńską a następnie umowę o podział majątku wspólnego.

Do podziału majątku wspólnego można przystąpić w każdym czasie bez ograniczeń czasowych.

 Przed dokonaniem czynności Notariuszowi powinny zostać przekazane następujące dane:

• dane Małżonków, to jest: imiona, nazwiska, imiona rodziców, seria i numer dokumentu tożsamości, PESEL, określenie aktualnego stanu cywilnego, adres zamieszkania,
• określenie, czy podział następuje w związku z: zawarciem umowy majątkowej o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, orzeczeniem separacji, orzeczeniem rozwodu
• opis przedmiotu/przedmiotów umowy
• określenie sposobu podziału majątku (komu ma przypaść dany przedmiot, czy w całości, czy w udziałach – jeśli w udziałach to w jakiej wysokości)
• określenie, czy podział majątku przeprowadzany jest ze spłatą/dopłatą na rzecz któregoś z Małżonków
• określenie wartości rynkowej przedmiotu/przedmiotów umowy,
• określenie terminu wydania przedmiotu/przedmiotów umowy w posiadanie nabywcy,

Dokumenty wymagane, w przypadku, gdy przedmiotem podziału majątku wspólnego jest:

I. spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu

• podstawa nabycia przez Małżonków – dokument, który stanowi tytuł prawny do spółdzielczego prawa do lokalu (dokument, na podstawie którego dana osoba nabyła prawo do lokalu), np. wypis aktu notarialnego, wypis/odpis postanowienia sądu, umowa o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, przydział lub inny dokument, zaś w przypadku nabycia prawa w drodze dziedziczenia (ze spadku) – prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku (wypis/odpis postanowienia zawierający klauzulę, że postanowienie jest prawomocne) lub wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia,
• aktualny odpis księgi wieczystej, jeżeli dla tego prawa jest ona prowadzona,
• zaświadczenie ze spółdzielni, w której zasobach znajduje się dany lokal, o tym, komu przysługuje prawa do danego lokalu,
• jeśli podział majątku następuje w związku z zawarciem umowy majątkowej o ustanowieniu rozdzielności majątkowej – wypis aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową,
• jeśli podział majątku następuje w związku z orzeczeniem separacji – odpis wyroku orzekającego separację,
• jeśli podział majątku następuje w związku z orzeczeniem rozwodu – odpis wyroku orzekającego rozwód,

ewentualnie :

• jeśli prawo do lokalu zostało nabyte w drodze dziedziczenia (ze spadku) lub na podstawie darowizny dokonanej po 1 stycznia 2007 roku – zaświadczenie z urzędu skarbowego (właściwego ze względu na miejsce położenia lokalu) o uregulowaniu zobowiązania z tytułu podatku od spadków i darowizn lub o przedawnieniu zobowiązania z tytułu tego podatku lub stwierdzające, że nabycie zwolnione było z podatku od spadków i darowizn (art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn),
• jeśli prawo do lokalu jest obciążone hipoteką – oświadczenie wierzyciela hipotecznego (podmiotu, na rzecz którego ustanowiona jest hipoteka), o aktualnej wysokości zadłużenia oraz terminie i warunkach zwolnienia zabezpieczenia hipotecznego w przypadku pełnej spłaty wierzytelności lub oświadczenie wierzyciela hipotecznego zawierające zgodę na wykreślenie hipoteki,
• zaświadczenie o braku zaległości w opłatach związanych z eksploatacją lokalu,
• zaświadczenie o ilości/braku osób zameldowanych w lokalu,

II. nieruchomość stanowiąca samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym przeznaczeniu (odrębna własność lokalu)

• podstawa nabycia przez Małżonków – dokument, który stanowi tytuł prawny do lokalu (dokument, na podstawie którego dana osoba nabyła prawo do lokalu), np. wypis aktu notarialnego, wypis/odpis postanowienia sądu lub inny dokument, zaś w przypadku nabycia nieruchomości w drodze dziedziczenia (ze spadku) – prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku (wypis/odpis postanowienia zawierający klauzulę, że postanowienie jest prawomocne) lub wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia,
• aktualny odpis księgi wieczystej,
• jeśli podział majątku następuje w związku z zawarciem umowy majątkowej o ustanowieniu rozdzielności majątkowej – wypis aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową,
• jeśli podział majątku następuje w związku z orzeczeniem separacji – odpis wyroku orzekającego separację,
• jeśli podział majątku następuje w związku z orzeczeniem rozwodu – odpis wyroku orzekającego rozwód,

 ewentualnie :

• jeśli nieruchomość została nabyta w drodze dziedziczenia (ze spadku) lub na podstawie darowizny dokonanej po 1 stycznia 2007 roku – zaświadczenie z urzędu skarbowego (właściwego ze względu na miejsce położenia lokalu) o uregulowaniu zobowiązania z tytułu podatku od spadków i darowizn lub o przedawnieniu zobowiązania z tytułu tego podatku lub stwierdzające, że nabycie zwolnione było z podatku od spadków i darowizn (art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn),
• jeśli lokal jest obciążony hipoteką – oświadczenie wierzyciela hipotecznego (podmiotu, na rzecz którego ustanowiona jest hipoteka), o aktualnej wysokości zadłużenia oraz terminie i warunkach zwolnienia zabezpieczenia hipotecznego w przypadku pełnej spłaty wierzytelności lub oświadczenie wierzyciela hipotecznego zawierające zgodę na wykreślenie hipoteki,
• zaświadczenie o braku zaległości w opłatach związanych z eksploatacją lokalu,
• zaświadczenie o ilości/braku osób zameldowanych w lokalu,

III. nieruchomość stanowiąca zabudowaną lub niezabudowaną działkę gruntu

• podstawa nabycia przez Małżonków – dokument, który stanowi tytuł prawny do nieruchomości (dokument, na podstawie którego dana osoba nabyła prawo do nieruchomości), np. wypis aktu notarialnego, wypis/odpis postanowienia sądu o zniesieniu współwłasności, o zasiedzeniu, o dziale spadku lub inny dokument, zaś w przypadku nabycia nieruchomości w drodze dziedziczenia (ze spadku) – prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku (wypis/odpis postanowienia zawierający klauzulę, że postanowienie jest prawomocne) lub wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia,
• aktualny odpis księgi wieczystej,
• zaświadczenie o przeznaczeniu nieruchomości w uproszczonym planie urządzenia lasów lub decyzji z art. 19 ust. 3 ustawy o lasach, albo braku takich dokumentów dla nieruchomości,
• wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego o przeznaczeniu gruntu (zaświadczenie o przeznaczeniu nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego) lub zaświadczenie o jego braku oraz wydanych/braku wydanych decyzjach o warunkach zabudowy lub decyzjach o lokalizacji inwestycji celu publicznego albo decyzja o warunkach zabudowy (ostateczna),
• wypis z rejestru gruntów, zawierający klauzulę „Dokument niniejszy przeznaczony jest do dokonywania wpisu w księdze wieczystej”,
• wyrys z mapy ewidencyjnej, zawierający klauzulę „Dokument niniejszy przeznaczony jest do dokonywania wpisu w księdze wieczystej”, jeśli opis nieruchomości w księdze wieczystej jest niezgodny z opisem nieruchomości w ewidencji gruntów i budynków lub gdy będzie następowało odłączenie części nieruchomości do nowej (innej) księgi wieczystej,
• ostateczna decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości (jeśli nieruchomość powstała w wyniku podziału lub zniesienie współwłasności powiązane jest z podziałem geodezyjnym nieruchomości),

 w indywidualnych przypadkach może okazać się konieczne przedłożenie innych dokumentów pozwalających na prawidłowe oznaczenie nieruchomości, np. wykazu ze zmian danych ewidencyjnych, wypisu z ewidencji budynków,

• jeśli podział majątku następuje w związku z zawarciem umowy majątkowej o ustanowieniu rozdzielności majątkowej – wypis aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową,
• jeśli podział majątku następuje w związku z orzeczeniem separacji – odpis wyroku orzekającego separację,
• jeśli podział majątku następuje w związku z orzeczeniem rozwodu – odpis wyroku orzekającego rozwód,

ewentualnie :

• jeśli nieruchomość została nabyta w drodze dziedziczenia (ze spadku) lub na podstawie darowizny dokonanej po 1 stycznia 2007 roku – zaświadczenie z urzędu skarbowego (właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości) o uregulowaniu zobowiązania z tytułu podatku od spadków i darowizn lub o przedawnieniu zobowiązania z tytułu tego podatku lub stwierdzające, że nabycie zwolnione było z podatku od spadków i darowizn (art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn),
• jeśli nieruchomość jest obciążona hipoteką – oświadczenie wierzyciela hipotecznego (podmiotu, na rzecz którego ustanowiona jest hipoteka), o aktualnej wysokości zadłużenia oraz terminie i warunkach zwolnienia zabezpieczenia hipotecznego w przypadku pełnej spłaty wierzytelności lub oświadczenie wierzyciela hipotecznego zawierające zgodę na wykreślenie hipoteki,
• zaświadczenie o braku zaległości w opłatach i podatkach związanych z nieruchomością,
• zaświadczenie o ilości/braku osób zameldowanych (w przypadku nieruchomości zabudowanej),