Małżeńskie umowy majątkowe

Małżeńskie umowy majątkowe

Ustawowa wspólność majątkowa jest preferowanym przez ustawodawcę ustrojem majątkowym, a zatem obowiązuje ona z mocy prawa, niezależnie od woli małżonków, od daty zawarcia związku małżeńskiego.

Mogą oni jednak odmiennie od ustawowego wzorca ukształtować wzajemne stosunki majątkowe za pomocą tzw. umowy majątkowej, którą należy zawrzeć
w formie aktu notarialnego. Niedochowanie tej szczególnej formy czynności prawnej powoduje jej nieważność.

Na podstawie art. 50¹ kro treścią umowy majątkowej mogą być objęte również dyspozycje co do wysokości udziałów małżonków po ustaniu umownej wspólności majątkowej. Według ustawowych reguł udziały małżonków po ustaniu wspólności majątkowej są  równe, czyli wynoszą po 1/2. W umowie majątkowej mogą więc przyjąć określony ułamek np. 1/3 i 2/3, co oznacza, że w przyszłości dokonany podział majątku wspólnego będzie przeprowadzony według przyjętych parytetów. Ma to wpływ na kwestię ewentualnych spłat i dopłat przy podziale majątku wspólnego. Nie ma przeciwskazań, aby małżonkowie w jednym akcie notarialnym obejmującym wyłączenie wspólności ustawowej dokonali również podziału majątku wspólnego. Jest to zabieg celowy pod kątem wszczęcia przyszłej egzekucji i uniknięcia nieporozumień, co do przyszłego ewentualnego podziału majątku.

W umowie majątkowej nie jest dopuszczalne uregulowanie zarządu majątkiem wspólnym oraz poza regulacją wynikająca z art. 50 KRO (wspólność majątkowa rozszerzona)  zasad odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez jednego
z małżonków (art. 41 KRO), która uzależniona jest od zgody małżonka na zaciągnięcie zobowiązania.

Art. 47§2 KRO przewiduje możliwość zmiany lub rozwiązania umowy majątkowej i jeżeli nastąpi to w trakcie trwania małżeństwa powstaje pomiędzy małżonkami wspólność ustawowa. Skutki umowy rozwiązującej nie mają mocy wstecznej tj. rozciągają się na przyszłość. Nie mają więc zastosowania do długów powstałych przed datą wprowadzenia intercyzy.

Umowne ustanowienie rozdzielności majątkowej jest skuteczne wobec osób trzecich tylko wówczas gdy osobom takim znany był fakt zawarcia umowy majątkowej i jej rodzaj (art. 47¹ KRO ). Oznacza to, że skutki takiej umowy następują w stosunku do wierzyciela tylko i wyłącznie wtedy, gdy przed zawarciem takiej umowy został on o tym powiadomiony. Służy to przede wszystkim ochronie wierzyciela, albowiem powinien on znać rzeczywisty układ stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami. Jeśli małżonkowie chcą wywołać skutek wynikający z umowy majątkowej muszą przez zawarciem kontraktu na taką umowę majątkową się powołać.

Wierzyciel może zatem ocenić łączący małżonków stosunek majątkowy pod kątem ewentualnego przyszłego zaspokojenia wierzytelności. Zmiana umowy majątkowej po powstaniu zobowiązania nie ma wpływu na pozycję prawną wierzyciela. Małżeńska umowa majątkowa jest więc skuteczna wobec innej osoby tylko wówczas, gdy o jej zawarciu oraz rodzaju osoba to powzięła wiadomość przed powstaniem przysługującej jej wierzytelności.

            W postępowaniu egzekucyjnym na podstawie art. 822 KPC inicjatywa udowodnienia zmian w ustroju majątkowym należy do małżonków. Komornik wstrzyma się od dokonania czynności, jeżeli przed jej rozpoczęciem dłużnik albo jego małżonek podniesie zarzut wynikający z umowy małżeńskiej przeciwko dokonaniu czynności, okaże umowę majątkową oraz przedłoży nie budzący wątpliwości dowód na piśmie, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej oraz jej rodzaj, były wierzycielowi znane.

Art. 840¹ kpc daje więc dłużnikowi oraz jego małżonkowi narzędzie w postaci zarzutów z tytułu zawarcia umowy majątkowej zmierzające do wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności całością lub częścią majątku.

Zawarcie umowy majątkowej ustanawiającej rozdzielność majątkową w okresie krótszym niż 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości powoduje, że umowa ta jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości.

RODZAJE UMÓW:

Umowy majątkowe małżeńskie mają charakter zamkniętej listy, co oznacza, że małżonkowie nie mogą ukształtować ustroju majątkowego małżeńskiego nieznanego ustawie. Nie mają też małżonkowie możliwości wprowadzenia modyfikacji i odstępstw od ustawowych modeli i łączenia cech charakterystycznych dla poszczególnych rodzajów umów. Małżonkowie zachowując co do zasady wspólnotę majątkową mogą dokonywać jej modyfikacji w granicach zakreślonych przez przepisy art. 48-50 KRO,
a zatem mogą rozszerzyć wspólność lub ją ograniczyć. Mogą więc określone prawo, które należy do majątku wspólnego włączyć do majątku osobistego lub odwrotnie.

Intercyza jest umową majątkową małżeńską, którą można zawrzeć przed ślubem oraz po ślubie. W przypadku intercyz forma aktu notarialnego powinna objąć wszystkie postanowienia małżonków dotyczące wybranego ustroju majątkowego.

1) przedmałżeńska (tzw. intercyza) nie powoduje przesunięć majątkowych i jest skuteczna dopiero po zawarciu związku małżeńskiego. Ustanowienie intercyzy przedmałżeńskiej powoduje, że wspólność majątkowa między małżonkami w ogóle nie powstaje. Jest ona potrzebna tym małżonkom, którym zależy na zachowaniu majątków, które zgromadzili po zawarciu związku małżeńskiego. Wszystko co małżonkowie posiadali przed wstąpieniem w związek małżeński wchodzi do ich majątku odrębnego. Podpisanie intercyzy umożliwia małżonkom swobodne zarządzanie swoją firmą lub firmami, które samodzielnie prowadzą.

Dochody zaś, które przynoszą składniki majątku osobistego np. przedsiębiorstwo, wynajęte mieszkanie stanowią majątek wspólny małżonków.

2) wyłączenie wspólności ustawowej (intercyza małżeńska/umowa majątkowa małżeńska o ustanowienie rozdzielności majątkowej). W wyniku takiej umowy powstają dwa odrębne  majątki tj. majątek osobisty żony oraz majątek osobisty męża. Od tej chwili każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem osobistym, co oznacza, że do dokonania sprzedaży nieruchomości, którą sam nabył ze środków zgromadzonych po zawarciu takiej umowy, nie jest potrzebna zgoda drugiego małżonka. Zawarcie takiej umowy małżonkowie powinni rozważyć w przypadku znacznej dysproporcji majątków osobistych oraz w przypadku jeżeli jedno z nich prowadzi działalność gospodarczą związaną z wysokim ryzykiem ekonomicznym.
W umowie takiej powinni oni dokonać podziału składników majątku wspólnego, aby ograniczyć wątpliwości, co do składników nabytych na zasadach wspólności ustawowej.

3) ograniczenie wspólności ustawowej polega na wyłączeniu z majątku wspólnego niektórych jego składników określonych rodzajowo oraz określonych co do tożsamości. Ograniczenie to może być również dokonane ze skutkiem na przyszłość np. od chwili zawarcia umowy lub innej dowolnie wskazanej daty albo może obejmować przedmioty objęte wspólnością z chwilą zawarcia takiej umowy. Udziały w tym majątku wejdą
w skład majątków osobistych każdego z małżonków.

4) ustanowienie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków pozwala na wyrównanie różnicy w sytuacji majątkowej małżonków wynikającej np. z faktu prowadzenia prowadzenie przed jednego z nich domu, wychowania dzieci, złego stanu zdrowia, podczas gdy drugie z nich prowadzi działalność gospodarczą. Istota ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków polega na tym, że z chwilą ustanowienia rozdzielności powstają dwa majątki osobiste, a dopiero z chwilą ustania tego ustroju, tj.  z chwilą rozwodu, unieważnienia małżeństwa, powstaje obowiązek wyrównania dorobków.  Obowiązek ten może być realizowany w drodze zawarcia umowy przez byłych małżonków, w której postanowią zgodnie o rozdysponowaniu majątkiem w ramach wyrównania dysproporcji w osiąganiu dochodów przez jednego
z nich w trakcie trwania małżeństwa. W wykonaniu tej umowy mogą postanowić
o  przeniesieniu na jednego z nich własności nieruchomości lub przekazaniu określonej kwoty pieniężnej. Mogą też wystąpić do Sądu z roszczeniem o wyrównanie dorobku, jeżeli nie są zgodni, co do sposobu jego rozdysponowania. Wyrównanie dorobków, jak sama nazwa wskazuje, prowadzić powinno do tego, że dorobki małżonków są równe.

5) rozszerzenie wspólności ustawowej – małżonkowie lub przyszli małżonkowie mogą przez umowę rozszerzyć wspólność ustawową na przedmioty i prawa majątkowe, które stosownie do treści art. 33 KRO, z mocy ustawy, stanowią majątek osobisty każdego
z małżonków.

W art. 49 KRO wymienione są przedmioty, na które nie można rozszerzyć wspólności majątkowej np. darowizny, przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu, prawa niezbywalne, które przysługują tylko jednej osobie np. renta z tytułu niezdolności do pracy, odszkodowanie za uszkodzenie ciała, niewymagalne wierzytelności z wynagrodzenia za pracę.  Mogą też rozszerzyć wspólność na niektóre tylko przedmioty stanowiące ich majątek osobisty. Strony mogą też umówić się, że
w skład wspólności wejdą tylko przedmioty nabyte po zawarciu małżeństwa, lub że wchodzą do tej wspólności przedmioty nabyte przed jego zawarciem.   

Wymagane dane u notariusza

Dane Małżonków, to jest: imiona, nazwiska, imiona rodziców, seria i numer dokumentu tożsamości, PESEL, określenie aktualnego stanu cywilnego, adres zamieszkania;

• określenie dotychczasowego ustroju majątkowego obowiązującego Małżonków,
• w przypadku  ograniczenia wspólności ustawowej – oznaczenie przedmiotów, które mają zostać wyłączone z majątku wspólnego,
• w przypadku rozszerzenia wspólności ustawowej – oznaczenie przedmiotów, które mają zostać włączone do majątku wspólnego,
• w przypadku  zawarcia umowy przedmałżeńskiej (intercyzy)  – określenie planowanego terminu zawarcia związku małżeńskiego.

Dokumenty wymagane do zawarcia umowy majątkowej:

• odpis skrócony aktu małżeństwa (nie dotyczy intercyzy tj.  umowy przedmałżeńskiej).

Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana w dowolnym czasie w formie aktu notarialnego. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, czyli stan jaki obowiązywał przed zwarciem takiej umowy, chyba że strony postanowiły inaczej.